Autorka: Martyna Sergiel
Na koniec marca 2025 r. w naszym kraju działało 12 380 aptek i punktów aptecznych – podaje IQVIA Poland.
Stanowi to o ponad 200 mniej tych placówek niż jeszcze rok wcześniej. Ponadto, w aż 503 gminach w naszym kraju nie ma ani jednej apteki, a w ponad 70 z nich mieszkańcy do najbliższego takiego miejsca mają ponad 5 km. Jednak czy w erze e-commerce, szybkich, teleporad i recept elektronicznych – odległość apteki od pacjenta ma rzeczywiście tak duże znaczenie? Jaką funkcję pełnią efektywne łańcuchy dostaw i wyspecjalizowany transport leków?
Od czasów pandemii COVID-19 nasi rodacy powierzyli swoje zdrowie poradom lekarskim przez telefon. Według danych GUS w minionym roku blisko 25,4 mln konsultacji w podstawowej i specjalistycznej opiece zdrowotnej odbyło się właśnie w formie rozmowy telefonicznej. I choć to trochę mniej niż w 2023 r., widać, że ten model konsultacji jest przez wielu pacjentów preferowany. Coraz większą popularność zdobywają też wideoporady lekarskie i wszelkie formy zdalnych kontaktów z lekarzami. Natomiast wciąż w zdecydowanej większości przypadków nieuniknioną jest wizyta w aptece, by wykupić leki wymienione na e-recepcie.
Jednocześnie jednak w jednej na pięć polskich gmin nie ma ani jednej apteki. Najnowsze dane IQVIA Poland pokazują, że w Polsce jest ok. 12 380 aptek i punktów aptecznych, co stanowi spadek o 200 placówek wobec podobnego okresu w 2023 r. Co to nam mówi? Jakie mogą być tego przyczyny i skutki? Jak ma się do tego trendu stopniowo starzejące się społeczeństwo, wykluczenie technologiczne i komunikacyjne? Czy to wyzwanie dla wyspecjalizowanego w przewozie leków transportu?
8 proc. mieszkańców nie ma w pobliżu apteki. Na jedną aptekę w Polsce przypada średnio 2 680 mieszkańców, ale niektórzy muszą pokonać sporo ponad 5 km, by móc kupić medykamenty. W niektórych rejonach dostępność aptek jest dużo mniejsza – tak dzieje się między innymi w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie ponad 8 proc. mieszkańców nie ma w sąsiedztwie takiego rodzaju placówki. Nieco lepiej sytuacja wygląda na Podlasiu – 7 proc., ale też – w centralnej Polsce – w woj. łódzkim stosunkowo duży odsetek mieszkańców (4,9 proc.) może nie mieć apteki w najbliższym otoczeniu.
– Są rejony, w których dostępność aptek czy punktów aptecznych jest nieco mniejsza, jak właśnie przytoczone dla przykładu Warmia i Mazury. Jednak od razu należy zwrócić też uwagę, że rzadsze występowanie aptek jest połączone z mniejszym zaludnieniem na tych obszarach. Choć z drugiej strony – ciekawym przykładem jest woj. łódzkie. Niemniej – w Polsce dostępność aptek jest ogólnie na dobrym poziomie. Dla przykładu w Unii Europejskiej na jedną aptekę przypada aż 4350 osób, czyli ok. 1670 więcej pacjentów niż w Polsce. A to oznacza, że u nas powinniśmy docenić między innymi mniejsze kolejki, większą indywidualizację obsługi i duży komfort zakupów – podkreśla mgr farm. Paulina Milcz, zastępczyni kierownika Hurtowni Farmaceutycznej Pharmalink – wyspecjalizowanego operatora logistycznego w branży farmaceutycznej.
Ekspertka wskazuje też na rynek aptek w internecie. W Polsce istnieje dość szeroki rynek e-aptek, w których można zdobyć leki bez recepty, suplementy, artykuły higieny osobistej, produkty wellness czy medykamenty. Dwa lata temu udział e-commerce w rynku aptecznym plasował się na poziomie 8 proc., na co wskazują dane IQVIA. I właśnie przy takim poziomie – w 2023 r. wartość sprzedaży w e-aptekach osiągnęła 1892 mld zł – w cenach detalicznych. Wyzwań w tej kwestii jest jednak sporo – zaczynając chociażby od aspektów legislacyjnych, społecznych po logistyczne.
Polska, podobnie jak inne europejskie kraje – boryka się z wyzwaniem intensywnie starzejącego się społeczeństwa. Natomiast dane wskazują, że to właśnie Polacy starzeją się najszybciej – według najświeższych danych Eurostatu, średnia wieku w naszym kraju wynosi obecnie 43 lata, co oznacza wzrost o 3,8 w porównaniu z sytuacją sprzed jeszcze 10 lat.
– Starsze społeczeństwo to także coraz większe zapotrzebowanie między innymi na specjalistyczną opiekę medyczną, ale też rosnące wyzwania mobilności. Spacer do apteki oddalonej o ponad 5 km może być dla wielu seniorów nie lada wyczynem. Nieszczególnym wsparciem będzie tutaj możliwość zakupu online, bo dane Eurostatu z 2023 r. wskazują, że blisko 56 proc. osób w Polsce, czyli około 14,5 mln ludzi, nie posiada podstawowych umiejętności komputerowych. W grupie wiekowej 55-74 lata taki niski poziom kompetencji cyfrowych dotyczy niemal 82 proc. osób, czyli mniej więcej ok. 7,2 miliona seniorów.
Zatem systematycznie może poszerzać się odsetek osób, które będą potrzebowały wsparcia osób trzecich w celu zakupu lekarstw – mówi na łamach www.naszesprawy.eu Paulina Milcz z Pharmalink.
W przypadku zmniejszania się liczby aptek i punktów aptecznych i wraz z rozszerzającą się grupą seniorów wyzwanie dotyczące dostępności aptek będzie się pojawiało coraz częściej – oceniają specjaliści Pharmalink. W tym zakresie na znaczeniu szczególnie zyskują skrupulatne planowanie, efektywne łańcuchy dostaw i sprawne, wyspecjalizowane dowozy leków.
– Obszary mniej zaludnione, z trudniejszym dostępem do apteki, to przestrzenie wymagające szczególnej uwagi logistycznej. Na tych terenach najistotniejsze są działania wyprzedzające, takie jak – mapowanie realnego zapotrzebowania, optymalizacja tras czy współpraca ze specjalistami od analityki – w tym trendów, sezonowości czy asortymentu farmaceutycznego. Natomiast w Polsce wciąż dostępność aptek jest na względnie wysokim poziomie, a wewnętrzne łańcuchy dostaw przebiegają bez zakłóceń – mówi na łamach portalu www.naszesprawy.eu Kacper Soszka, zastępca dyrektora logistyki z Pharmalink.
Perspektywiczne myślenie, wysoka dostępność aptek czy nowe rozwiązania technologiczne, transportowe to czynniki składające się na bezpieczeństwo lekowe i zdrowotne Polaków. Tam, gdzie wiek czy odległość albo wykluczenie cyfrowe staje się barierami, zwiększa się rola niezawodnej logistyki farmaceutycznej. Istnienie wyspecjalizowanych transportów leków do oddalonych punktów aptecznych jest gwarantem poczucia bezpieczeństwa. Fizyczna bliskość apteki nadal ma znaczenie, ale to właśnie specjalistyczna logistyka sprawia, że lek trafia do pacjenta bezpiecznie i na czas – niezależnie od odległości.
Opracowano na podstawie: https://naszesprawy.eu/rehabilitacja-zdrowie-i-nauka/apteka-blisko-pacjentow-przywilej-czy-standard-o-dostepnosci-aptek-w-polsce-w-2025-roku/ .