Autor: Martyna Sergiel
Nastał kres orzekania o niepełnosprawności w takiej formie jak dzisiaj.
O zmianach i reformie w tym zakresie mówi się od lat. Wiedziało o tym społeczeństwo, wiedział też rząd. Oto 10 istotnych zmian, które, jeśli wejdą w życie w 2025 r, zmienią system. Czego dotyczy projekt ustawy i 10 kluczowych modyfikacji?
Chodzi tutaj przede wszystkim o orzekanie o stopniach niepełnosprawności. Nowa postać przepisów drobiazgowo reguluje sytuacje osób, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem: o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (lekki, umiarkowany, znaczny); o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie innych przepisów, lub o niepełnosprawności orzeczonej przed ukończeniem 16 roku życia. Komisje będą pracowały inaczej i na odmiennych zasadach będą wydawały orzeczenia.
Dotychczasowy system nie zdaje egzaminu, o czym każdego dnia z rozgoryczeniem przekonują się rodzice dzieci z niepełnosprawnościami lub osoby dorosłe ubiegające się o przyznanie stopnia.
Potrzebne są nowe rozwiązania legislacyjne, które faktycznie zrewolucjonizują i w dużej mierze przyspieszą proces gromadzenia dokumentacji, badań i wydawania orzeczeń o niepełnosprawności. Muszą nastąpić zmiany w pracy komisji orzeczniczej. To zadanie wymaga zadbania najpierw o podstawy, co rząd, a w tym Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Łukasz Krasoń – doskonale wie.
Jak zatem wygląda sprawa? Raczej nie tak kolorowo. Do końca I kwartału miał być przyjęty projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (numer projektu UD137, dalej jako: projekt). Mamy II kwartał a w pracach nic się nie posunęło. Projekt, jak wskazuje sama jego nazwa, ma zmienić ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tj. Dz.U. z 2024 r. poz. 44).
O zmiany postulują więc nie tylko środowiska osób z niepełnosprawnościami, ale i przedstawiciele komisji orzeczniczych. Społeczności te domagają się zmian i doprecyzowania przepisów dotyczących procedur rozpatrywania wniosków składanych przez osoby zainteresowane w celu uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności.
Wynika to z doświadczeń zespołów orzeczniczych w stosowaniu przedmiotowych regulacji. Jednoznacznie wskazuje się, że w przepisach ustawy o rehabilitacji brakuje instrumentów prawnych, które umożliwiają weryfikację ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności (np. za pośrednictwem elektronicznego systemu).
Wprowadzenie takich regulacji ułatwi między innymi osobom niepełnosprawnym korzystanie z różnego rodzaju ulg czy innego wsparcia, poprzez potwierdzenie swojego statusu, a pracodawcom da możliwość upewnienia się co do aktualności przekazanego orzeczenia, od którego ważności zależy dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnego pracownika z PFRON.
Zgodnie z planem, osoba z niepełnosprawnością, która dotychczas posiada kilka różnych orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, docelowo powinna dysponować tylko jednym dokumentem. Są propozycje, aby powiatowy zespół uchylał poprzednio wydane orzeczenie. Legitymowanie się przez osoby niepełnosprawne więcej niż jednym orzeczeniem o niepełnosprawności oraz posługiwanie się nimi wymiennie przed różnymi organami i instytucjami wprowadza wahania co do faktycznego stanu zdrowia danej osoby oraz ma konsekwencje związane z korzystaniem przez nią z wielu uprawnień czy przywilejów.
Zespoły orzecznicze od długiego czasu postulowały o zmianę przepisów w zakresie skrócenia okresu przechowywania akt postępowań orzeczniczych, w tym danych osobowych przetwarzanych przez zespoły orzekające o niepełnosprawności. Czas ten obecnie wynosi 50 lat. Proponuje się skrócenie tego okresu do 20 lat.
Jak podaje projektodawca, aktualnie w przepisach ustawy brakuje rozwiązań prawnych, które umożliwiają weryfikację ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności (np. za pośrednictwem elektronicznego systemu). Wprowadzenie takich regulacji ułatwi osobom niepełnosprawnym między innymi korzystanie z różnego rodzaju ulg czy innego rodzaju wsparcia, poprzez potwierdzenie swojego statusu, a pracodawcom upewnienie się co do aktualności przekazanego orzeczenia, od którego ważności zależy dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnego pracownika z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Zgodnie z założeniami ma dojść do wyłączenia i niestosowania zasad i przepisów prawa zamówień publicznych, w takim zakresie jak ma to miejsce do tej pory. Jest to niewątpliwie duże utrudnienie przy zatrudnianiu m.in. lekarzy, psychologów, fizjoterapeutów na członków zespołów specjalistów do pełnienia funkcji orzeczników. Bez wątpienia ma to wpływ na organizację pracy zespołów i realizację zadań związanych z wydawaniem dokumentów. Ostatecznie cierpią na tym niepełnosprawni, którzy muszą niekiedybardzo długo czekać na decyzję.
Konieczna jest zmiana związana z wydłużeniem ważności kart parkingowych w związku z wydłużonym zachowaniem ważności dotychczasowych orzeczeń. W myśl przepisu art. 6bb ust. 1 ustawy, dotychczasowe orzeczenia zachowują ważność do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność. W związku z wydłużeniem ważności orzeczeń powinna zostać również wydłużona ważność kart parkingowych.
Pies asystujący niepełnosprawnemu będzie miał wstęp miejsc zamieszkania zbiorowego (psy będą mogły przebywać w sanatoriach dla niepełnosprawnych). Przepisy ustawy o rehabilitacji powinny zostać uzupełnione o regulacje umożliwiające wstęp osobie niepełnosprawnej z psem asystującym do budynków zamieszkania zbiorowego np. pensjonatów. Przy obecnym brzmieniu przepisówjest to niewykonalne. Wynika to z tego, że obecne przepisy ustawy o rehabilitacji obejmuje obiekty użyteczności publicznej, jednakże definicja ta nie obejmuje np. pensjonatów i ośrodków wypoczynkowych.
Według informacji przekazanej przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów planowany na chwilę obecną termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to II kwartał 2025 roku.Z pewnością jednak ewentualna nowelizacja nie wejdzie w życie wcześniej niż w II kwartale 2025 r.
Projekt ustawy o asystencji osobistej trafił na Stały Komitet Rady Ministrów – to ważny krok ku systemowemu wsparciu osób z niepełnosprawnościami
Oprócz wyżej wspomnianego projektu chcemy też zasygnalizować o kolejnych zmianach prawa dla osób z niepełnosprawnościami.
Jak podaje Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych: projekt ustawy o asystencji osobistej został skierowany pod obrady Stałego Komitetu Rady Ministrów (SKRM). To kluczowy etap procesu legislacyjnego, który znacząco przybliża nas do stworzenia trwałego i powszechnie dostępnego systemu wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami.
Kolejną ważną zmianą, wynikającą również z innej ustawy będzie usługa asystencji osobistej. Będzie ona polegała na indywidualnym wsparciu w wykonywaniu codziennych czynności, których osoby z niepełnosprawnościami nie mogą realizować w takim samym zakresie, jak ludzie pełnosprawni. Polega to na aktywnym włączeniu i pełnym udziale osób z niepełnosprawnościami w życiu społecznym oraz zawodowym, jak i podejmowaniu i realizowaniu decyzji dotyczących w zakresie codziennego życia osób z niepełnosprawnościami, co jest kluczowe dla ich niezależności i aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Konwencja Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych przyjęta została przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 13 grudnia 2006 roku, a rząd Polski sygnował ją 20 marca 2007 r., natomiast ratyfikacja Konwencji przez Polskę miała miejsce 6 września 2012 r.
Celem Konwencji ma być ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez osoby z niepełnosprawnościami na równi ze wszystkimi innymi obywatelami tego kraju. Polska zobowiązana jest do wprowadzenia w życie zawartych w Konwencji standardów postępowania w celu zagwarantowania osobom z niepełnosprawnościami realizacji ich praw.
Opracowano na podstawie: https://www.infor.pl/prawo/nowosci-prawne/6926137,to-juz-koniec-orzekania-o-niepelnosprawnosci-tak-jak-teraz-bedzie-gorzej-czy-lepiej-10-kluczowych-zmian-projekt.html.