Wiadomym jest, Drodzy Czytelnicy, że osoby z niepełnosprawnościami potrzebują na co dzień wsparcia w wielu czynnościach oraz pomocy ze strony państwa. Wsparcie to niestety często jest w naszym kraju niedostateczne. A jak system pomocy osobom o ograniczonej sprawności funkcjonuje w Szwecji?
W Szwecji przyjęta jest zasada, że osoby z niepełnosprawnościami traktowane są na równi z osobami zdrowymi. Szwedzkie państwo kładzie nacisk na to, by osoby posiadające deficyty prowadziły samodzielne, niezależne życie. Dlatego są one włączane we wszystkie jego dziedziny.
Walka o prawa osób z niepełnosprawnościami w Szwecji zaczęła się ponad pół wieku temu. W 1968 roku Anti-Handicap, organizacja pozarządowa walcząca o poprawę jakości ludzi mających ograniczoną sprawność rozpoczęła dyskusję na temat ich sytuacji. Rewolucję, która stała się zaczątkiem równouprawnienia osób o ograniczonej sprawności rozpoczęto od systemu edukacji, do którego włączono dzieci z niepełnosprawnościami. Tym samym powstał integracyjny model kształcenia. Obecnie oznacza to, że dyrektorzy wszystkich placówek edukacyjnych muszą zadbać o to, by były one dostosowane do potrzeb uczniów i studentów mających niepełnosprawności.
Rok 1977 przyniósł dokonanie przez szwedzki rząd zmian w prawie budowlanym. Obecnie wszystkie nowe budynki w kraju muszą być dostosowane do potrzeb osób posiadających deficyty zdrowotne. Dotyczy to również starszego budownictwa gdzie – o ile było to możliwe – zlikwidowano swego czasu bariery architektoniczne. Budynki posiadają windy, a mieszkania są dostosowane do potrzeb osób o ograniczonej sprawności. Mają obniżone progi, poszerzone drzwi oraz przyciski do automatycznego otwierania. Od 2009 roku przy szwedzkim rządzie działa pełnomocnik, którego zadaniem jest przeciwdziałanie dyskryminacji. Działania pełnomocnika obejmują również osoby z niepełnosprawnościami. Od 2014 roku w szwedzkim prawie antydyskryminacyjnym funkcjonuje zapis o dostępności udogodnień dla osób o ograniczonej sprawności. Osoby z deficytami zdrowotnymi, które mają problemy z prowadzeniem samochodu lub korzystaniem z komunikacji miejskiej, mogą starać się o adaptację samochodu do ich możliwości. Także ci, którzy mają kłopoty z mobilnością, zaburzeniami równowagi bądź oddychania mogą starać się o fundusze na dostosowanie auta. Na tego typu pomoc mogą także liczyć rodzice dzieci mających niepełnosprawności.
Kolejnym udogodnieniem, które pozwala osobom o ograniczonej sprawności na niezależne życie, jest możliwość skorzystania z pomocy asystenta osobistego. Zakres udzielanego przez niego wsparcia zależy od stopnia niepełnosprawności i potrzeb konkretnej osoby. Niepełnosprawni Szwedzi, którzy poszukują zatrudnienia, mogą liczyć na pomoc agencji pracy. Przykładem jest państwowe przedsiębiorstwo Samhall, które zatrudnia najwięcej osób z niepełnosprawnościami w kraju. Osoby te w ramach odpowiednich programów nabywają kompetencje, które pozwolą im na znalezienie pracy. Szuka się ich mocnych stron i obsadza na odpowiednim stanowisku. Aktywizacją zawodową objęte są także osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Patricia Ericson z Uniwersytetu w Uppsali, którą cytuje Adam Przybylski, autor tekstu pod tytułem „Życie osób niepełnosprawnych w Szwecji” zamieszczonym na portalu niepelnosprawni.pl, podkreśla, iż każdy obywatel szwedzki, z uwagi na to, że jest obywatelem, bez względu na poziom swojej sprawności ma prawo do godnego życia. Pomoc osobom z niepełnosprawnościami jest nieodzowna, by mogły one funkcjonować w społeczeństwie i realizować się w życiu. Ericson podkreśla, że podczas udzielania wsparcia osobom o ograniczonej sprawności należy z nimi rozmawiać, by dowiedzieć się więcej na temat ich oczekiwań i dostosować się do ich potrzeb. Przykładem osoby z niepełnosprawnością, która żyje bez ograniczeń jest mieszkająca w Szwecji Weronika. Poruszająca się na elektrycznym wózku kobieta jest współwłaścicielką firmy oferującej usługi asystenta osobistego. Pełni funkcję ambasadorki kobiet w biznesie. Porusza się komunikacją miejską oraz podróżuje koleją.
A teraz trochę przemyśleń. W Polsce do tego, by osoby z niepełnosprawnościami otrzymywały wsparcie takie, jak w Szwecji droga wciąż daleka. Integracyjny model kształcenia wprowadzony został w latach 90. XX wieku. Nie każda szkoła przystosowana jest do potrzeb dzieci z niepełnosprawnościami. W większości polskich miejscowości placówek integracyjnych nie ma. Jeżeli są, to jest to często jedyna szkoła lub przedszkole z oddziałami integracyjnymi w mieście. Istotną kwestią jest też problem z dostępnością. Budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej często są niedostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Podobnie rzecz ma się z komunikacją publiczną. Osoby posiadające deficyty na każdym kroku muszą mierzyć się z barierami architektonicznymi. Problemem jest też brak aktywizacji zawodowej. Choć istnieją programy, dzięki którym osoby o ograniczonej sprawności mogłyby zostać zatrudnione, korzysta z nich niewielu pracodawców. Skutkiem braku udzielenia odpowiedniego wsparcia ze strony państwa oraz instytucji osoby z niepełnosprawnościami skazane są na wyrzucenie poza nawias społeczeństwa.
Szwecja jest krajem, w którym osoby o ograniczonej sprawności mogą czerpać z życia pełnymi garściami. Parafrazując opinię Adama Przybylskiego, dziennikarza portalu niepelnosprawni.pl, mogę stwierdzić, że jeżeli chodzi o wspieranie osób z niepełnosprawnościami, Polacy na modelu szwedzkim mogą się wzorować.
Opracowano na podstawie: A. Przybylski, „Życie osób niepełnosprawnych w Szwecji” Życie osób niepełnosprawnych w Szwecji – niepelnosprawni.pl