Autor: Martyna Sergiel
23 lipca został wydany nowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego.
Stanowił on, że przepis dający sądom opiekuńczym prawo skierowania osoby do domu pomocy społecznej (DPS) bez jej woli jest zgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednogłośny wyrok dotyczył sprawy M.W., wytoczonej przedstawicielom DPS-u i oparty został o orzeczenie Sądu Okręgowego w Krakowie.
Trybunał Konstytucyjny ustanowił, że przymusowe umieszczenie osoby w domu pomocy społecznej stanowi wkroczenie w konstytucyjnie chroniony wymiar wolności osobistej. W postanowieniu podkreślono jednak, że wspomniane prawo człowieka nie ma charakteru absolutnego, co skutkuje tym, że może ono podlegać ograniczeniom, jeżeli przemawiają za tym względy ochrony zdrowia publicznego oraz wymóg zapewnienia wsparcia osobom niezdolnym do samodzielnego funkcjonowania.
W argumentach uzasadniających postanowienie strony reprezentującej sąd (Sygn. akt SK 110/23) zaznaczono, że osoba umieszczona w placówce nie może jej opuścić bez zgody sądu, co stanowi istotne ograniczenie swobody osobistej. Mimo to Trybunał uznał, że obowiązujące przepisy przewidują odpowiednie gwarancje procesowe.
Osoba zainteresowana ma prawo do pomocy profesjonalnego pełnomocnika, istnieje możliwość przeprowadzenia wywiadu środowiskowego oraz złożenia odwołania od postanowienia sądu. Co więcej, każdorazowe orzeczenie sądu o umieszczeniu w DPS-ie musi być poprzedzone zasięgnięciem opinii dwóch lekarzy psychiatrów.
W opinii zaakcentowano także, iż tego rodzaju ograniczenie wolności nie prowadzi do uprzedmiotowienia jednostki ani nie narusza jej godności w myśl Konstytucji RP.
Strona skarżąca utrzymywała twierdzenie, że ustawa o ochronie zdrowia psychicznego niewystarczająco dokładnie określa przesłanki umieszczenia w DPS, a procedura nie gwarantuje w pełni chronienia jej praw i wolności. Odnosiła się zarówno do zapisów Konstytucji (art. 30, 41 i 47), jak i Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami, podkreślając konieczność bardziej restrykcyjnych procedur oraz pierwszeństwa rozważenia mniej dolegliwych form wsparcia.
Redakcja portalu Niepelnosprawni.pl zwróciła się z prośba o skomentowanie wyroku do doktora Krzysztofa Kurowskiego, prawnika i przewodniczącego Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami (PFON).
Dr Krzysztof Kurowski wskazuje na powierzchowność analizy i zignorowanie w tej kwestii orzecznictwa Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami:
– Wyrok mnie absolutnie zadziwia. Nie mogę pozbyć się wrażenia, że Trybunał Konstytucyjny podszedł do sprawy bardzo powierzchownie, co jest niedopuszczalne w przypadku jakiegokolwiek sądu, a już szczególnie sądu konstytucyjnego. […]
– Skarga skupiała się na bardzo ogólnikowych przesłankach umieszczenia oraz procederze, który nie gwarantuje w pełni praw obywatela. Trybunał powinien sięgnąć do orzecznictwa Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami oraz najnowszej literatury i zaktualizować podejście ustawodawcze, by podkreślić pierwszeństwo indywidualnego wsparcia nad wymogiem instytucjonalizacji.
Dr Kurowski zarzuca też Trybunałowi pominięcie zobowiązań międzynarodowych wynikających z ratyfikowanych przez Polskę umów oraz zbyt ogólnikowe rozumienie przesłanek niezdolności do samodzielnego życia – bez wymogu rozważania innych form wsparcia, takich jak asystencja osobista.
Prawnik krytykuje także argumentację Trybunału, zgodnie z którą umieszczenie w DPS-ie miałoby chronić system finansów publicznych przed kosztami hospitalizacji, uznając to za niezgodne z zasadą ochrony godności osoby ludzkiej.
A co o tej sprawie sądzą nasi Czytelnicy?
Opracowano na podstawie: https://niepelnosprawni.pl/informacje/przymusowe-umieszczenie-w-domu-pomocy-spolecznej-zgodne-z-konstytucja-kontrowersyjny-wyrok-trybunalu.